Gminna ewidencja zabytków

W myśl art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

Zgodnie z art. 22 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:

1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków.

2. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa.

(…)

4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy.

5. W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte:

1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru;

2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków;

3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

(…)

Zgodnie z art. 39 ust. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane:

„W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje organ administracji architektoniczno-budowlanej w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków”.

Wpis do gminnej ewidencji zabytków następuje na podstawie zarządzenia.

Obecnie wpis do gminnej ewidencji zabytków skutkuje obowiązkiem dokonywania z wojewódzkim konserwatorem zabytków uzgodnień następujących decyzji odnoszących się do przedmiotu wpisu:

• decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego;
• decyzji o warunkach zabudowy;
• decyzji o pozwoleniu na budowę;
• decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę;
• decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego.

Z kolei w przypadku decyzji o zezwoleniu na lokalizację inwestycji drogowej, decyzji o zezwoleniu na lokalizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego czy decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej wpis do gminnej ewidencji zabytków skutkuje obowiązkiem zasięgnięcia opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Znajdujące się w ewidencji zabytki nieruchome muszą być uwzględnione w planie ogólnym, w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, w tak zwanych uchwałach krajobrazowych (reklamowych), a także przy opracowywaniu map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Również wniosek złożony w ramach specustawy mieszkaniowej, który odnosi się do obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków, podlega uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Umieszczenie obiektu w ewidencji pozwala się ubiegać o środki na remont obiektu jako zabytku (zob. art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) czy na badania archeologiczne (art. 82a ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Wzmocnienie znaczenia prawnego gminnej ewidencji zabytków nastąpiło na gruncie prawnopodatkowym przez dodanie art. 26hb (tak zwanej ulgi na zabytki) do ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Na mocy tego przepisu podatnik będący właścicielem lub współwłaścicielem zabytku nieruchomego może między innymi odliczyć od podstawy obliczenia podatku wydatki poniesione w roku podatkowym na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane w zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków lub znajdującym się w ewidencji zabytków (ust. 1 pkt 2). Tym samym od 1 stycznia 2022 roku włączenie zabytku do gminnej lub wojewódzkiej ewidencji zabytków wywołuje skutek prawny związany z poszerzeniem uprawnień właściciela będącego podatnikiem w zakresie możliwości odliczania wydatków inwestycyjnych na zabytek od podstawy obliczenia podatku od osób fizycznych.